Transformacje energetyczna i cyfrowa będą ze sobą powiązane

Sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2022 r.: powiązanie transformacji ekologicznej i cyfrowej w nowym kontekście geopolitycznym

29 czerwca 2022 Komisja Europejska przyjęła sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2022 r. pt. „Powiązanie transformacji ekologicznej i cyfrowej w nowym kontekście geopolitycznym”. Aby przyspieszyć zmiany w obu procesach transformacyjnych, w sprawozdaniu określono dziesięć kluczowych obszarów działania, których w celu maksymalizacji synergii i spójności między naszymi ambicjami klimatycznymi i cyfrowymi. Dzięki temu UE wzmocni swoją odporność międzysektorową i zyska niezależność strategiczną, a także będzie lepiej przygotowana do stawienia czoła nowym globalnym wyzwaniom w perspektywie do 2050 r.

Maroš Šefčovič, wiceprzewodniczący do spraw stosunków międzyinstytucjonalnych i prognozowania, oświadczył: Aby do 2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną, musimy uwolnić siłę cyfryzacji. Jednocześnie najistotniejszym elementem transformacji cyfrowej musi być zrównoważony rozwój. Dlatego też w przedstawianym dziś sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej rozważono dokładnie, jak najlepiej dostosować nasze dwojakie cele, szczególnie obecnie, gdy nabierają one istotnego znaczenia dla naszego bezpieczeństwa ze względu na zmiany geopolityczne, z jakimi mamy do czynienia. Przykładowo – od 2040 r. głównym źródłem metali i minerałów nieodzownych na potrzeby nowych technologii mógłby być recykling, jeśli Europa naprawi swoje braki w dziedzinie surowców. Zrozumienie wzajemnego oddziaływania obu aspektów transformacji, przy jednoczesnym dążeniu do otwartej strategicznej autonomii jest właściwym kierunkiem.

Transformacja ekologiczna i transformacja cyfrowa to priorytety programu politycznego Komisji, który w 2019 r. określiła przewodnicząca Ursula von der Leyen. W obliczu agresji Rosji wobec Ukrainy Europa jeszcze szybciej przejmuje globalne przywództwo w dziedzinie klimatu i technologii cyfrowych, z determinacją podejmując kluczowe wyzwania – od energii i żywności po obronność i najnowocześniejsze technologie. Z tej perspektywy w sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2022 r. przedstawiono przyszłościową całościową analizę interakcji między aspektami podwójnej transformacji, uwzględniając rolę nowych i powstających technologii, a także kluczowych czynników geopolitycznych, społecznych, gospodarczych i regulacyjnych kształtujących powiązania obu aspektów transformacji, a więc ich zdolność do wzajemnego wzmacniania się.

Technologie niezbędne dla podwójnej transformacji w perspektywie 2050 r.

Z jednej strony technologie cyfrowe pomagają UE w dążeniu do neutralności klimatycznej, ograniczaniu zanieczyszczenia i przywracaniu różnorodności biologicznej. Z drugiej jednak strony ich rozpowszechnienie powoduje rosnące zużycie energii, wytwarzanie coraz większej ilości odpadów elektronicznych i coraz silniejszy wpływ na środowisko.

Energia, transport, przemysł, budownictwo i rolnictwo – pięć sektorów emitujących najwięcej gazów cieplarnianych w UE – to sektory, które mają kluczowe znaczenie dla udanego powiązania transformacji ekologicznej i cyfrowej. Technologie odegrają kluczową rolę w zmniejszaniu śladu węglowego tych sektorów. Do 2030 r. większość redukcji emisji CO₂ dokona się w dostępnych obecnie technologiach. Osiągnięcie neutralności klimatycznej i obiegu zamkniętego do 2050 r. będzie możliwe dzięki nowym technologiom, które obecnie są na etapie eksperymentów, demonstracji lub prototypów.

Przykładowo:

• W sektorze energetycznym – innowacyjne czujniki, dane satelitarne i technologie blockchain mogłyby pomóc w zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego UE dzięki lepszemu prognozowaniu produkcji energii i zapotrzebowania na nią, zapobieganie zakłóceniom wynikającym z pogody lub ułatwianie wymiany transgranicznej.
• W sektorze transportu – nowa generacja akumulatorów lub technologie cyfrowe, m.in. sztuczna inteligencja i internet rzeczy, umożliwią daleko idące zmiany w kierunku zrównoważonej i multimodalnej mobilności w różnych rodzajach transportu – nawet w przewozach lotniczych na krótkich dystansach.
• We wszystkich sektorach przemysłu – do poprawy projektowania, produkcji i konserwacji mogłyby przyczynić się „cyfrowe bliźniaki”, czyli wirtualne odpowiedniki fizycznych przedmiotów lub procesów wykorzystujące dane w czasie rzeczywistym i uczenie się maszyn.
• W budownictwie – modelowanie informacji o budynkach umożliwiłoby poprawę efektywności energetycznej i wodnej, wpływając na wybory w zakresie projektowania oraz na wykorzystanie budynków.
• Wreszcie w rolnictwie – obliczenia kwantowe w połączeniu z bioinformatyką mogą pozwolić na lepsze zrozumienie procesów biologicznych i chemicznych niezbędnych do ograniczenia stosowania pestycydów i nawozów.

Czynniki geopolityczne, społeczne, gospodarcze i regulacyjne wpływające na podwójną transformację

Obecna niestabilność geopolityczna potwierdza potrzebę nie tylko przyspieszenia dwojakiej transformacji, ale również zmniejszenia naszych strategicznych zależności. W perspektywie krótkoterminowej będzie to nadal wpływać na ceny energii i żywności, a przez to wywoływać poważne skutki społeczne. W perspektywie średnio- i długoterminowej – niezwykle ważny pozostanie m.in. zrównoważony dostęp do surowców o kluczowym znaczeniu dla dwojakiej transformacji, przez co rosnąć będzie presja na wybór łańcuchów dostaw, które są krótsze, mniej podatne na zagrożenia i w miarę możliwości obejmują tylko zaprzyjaźnione państwa („friendshoring”).

Partnerstwo będzie również wymagało oparcia modelu gospodarczego UE na dobrostanie, zrównoważeniu i obiegu zamkniętym. Ważną rolę odgrywać będzie pozycja UE jako podmiotu wyznaczającego globalne standardy, natomiast warunkami sukcesu, obok mobilizacji inwestycji publicznych i prywatnych, będą m.in. sprawiedliwość społeczna i budowanie umiejętności. Oczekuje się, że do 2030 r. na dodatkowe inwestycje dostosowane do przyszłych wyzwań potrzeba będzie prawie 650 mld euro.

Dziesięć kluczowych obszarów działania

W sprawozdaniu wskazano obszary, w których konieczna jest reakcja polityczna w celu zmaksymalizowania możliwości i zminimalizowania potencjalnego ryzyka wynikającego z dwojakiej transformacji:

• Wzmocnienie odporności i otwartej strategicznej autonomii w sektorach kluczowych dla dwojakiej transformacji, na przykład poprzez prace unijnego obserwatorium technologii krytycznych lub działania na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego w ramach wspólnej polityki rolnej.
• Skuteczniejsza dyplomacja ekologiczna i cyfrowa wykorzystująca potencjał UE w zakresie regulacji i normalizacji przy jednoczesnym promowaniu wartości UE i wspieraniu partnerstw.
• Strategiczne zarządzanie dostawami kluczowych materiałów i towarów poprzez przyjęcie długoterminowego podejścia systemowego w celu uniknięcia nowej pułapki zależności.
• Zwiększenie spójności gospodarczej i społecznej, np. poprzez wzmocnienie ochrony socjalnej i państwa opiekuńczego, przy czym ważną rolę odgrywają również strategie rozwoju regionalnego i inwestycje.
• Dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do szybko zmieniających się realiów technologicznych i społeczno-gospodarczych, a także wspieranie mobilności pracowników między sektorami.
• Mobilizowanie dodatkowych inwestycji, dostosowanych do przyszłych wyzwań, w nowe technologie i infrastrukturę, szczególnie w badania naukowe i innowacje oraz synergie między kapitałem ludzkim a technologią, przy czym projekty transgraniczne będą mieć kluczowe znaczenie dla łączenia zasobów unijnych, krajowych i prywatnych.
• Opracowanie ram monitorowania w celu pomiaru dobrostanu w sposób wykraczający poza PKB oraz w celu oceny pozytywnych skutków cyfryzacji i jej ogólnego śladu węglowego, energetycznego i środowiskowego.
• Zapewnienie nieulegających dezaktualizacji ram regulacyjnych jednolitego rynku, sprzyjających zrównoważonym modelom działalności gospodarczej i zachowań konsumenckich, na przykład poprzez stałe zmniejszanie obciążeń administracyjnych, aktualizowanie narzędzi polityki w dziedzinie pomocy państwa lub stosowanie sztucznej inteligencji w celu wspierania kształtowania polityki i zaangażowania obywateli.
• Wzmocnienie globalnego podejścia do ustanawiania norm i wykorzystanie przewagi UE jako pierwszego podmiotu w zakresie zrównoważonego rozwoju w warunkach konkurencji, skupionej wokół zasady „ograniczaj, naprawiaj, używaj ponownie i przetwarzaj”.
• Wspieranie solidnych ram bezpieczeństwa cybernetycznego i bezpiecznej wymiany danych w celu zagwarantowania, aby między innymi podmioty o znaczeniu krytycznym mogły zapobiegać zagrożeniom, odpierać je i niwelować ich skutki, a ostatecznie w celu budowania zaufania do technologii związanych z podwójną transformacją.

Dalsze działania

W dniach 17–18 listopada 2022 r. odbędzie się współorganizowana przez Komisję doroczna konferencja dotycząca europejskiego systemu analiz strategicznych i politycznych (ESPAS), służąca omówieniu wniosków ze sprawozdania dotyczącego prognozy strategicznej z 2022 r. i przygotowania gruntu pod edycję z 2023 r.:

Sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2022 r.: powiązanie transformacji ekologicznej i cyfrowej w nowym kontekście geopolitycznym

Źródło: https://ec.europa.eu/

Grafika: canva