Ludzkie oblicze sprawiedliwej transformacji – wnioski z grup fokusowych
Każdy z nas potrzebuje niedrogiej i niezawodnej energii, aby godnie i dobrze żyć. Niebawem czekają nas duże zmiany, zmieniające sposoby w jaki używamy i wytwarzamy energię, tym samym zmniejszając zapotrzebowanie na nią. Cały ten proces nazywamy transformacją energetyczną. W tym miejscu trzeba zadać pytania:
- Kto skorzysta na tych zmianach?
- Kto za nie zapłaci?
- Kto może ucierpieć?
- Jak w sprawiedliwy sposób przeprowadzić te zmiany?
Inicjatywy podejmowane na poziomie krajowym i europejskim celem przeciwdziałania zmianom klimatu będą miały znaczący wpływ na mieszkalnictwo, energię, transport, produkcję żywności, a tym samym również na poziom życia obywateli. Niektórzy Europejczycy odczuwają głębszy i bardziej negatywny wpływ tych zmian niż inni.
W ramach projektu „Sprawiedliwa transformacja energetyczna dla wszystkich” (Fair Energy Transition for All) chcemy pomagać w opracowywaniu polityk, które nie tylko łagodzą poważne skutki zmian klimatycznych, ale także uwzględniają interesy tych, których głosy na ogół nie są reprezentowane, ani słyszane.
W lipcu i sierpniu 2021 roku, we współpracy z krakowskim Instytutem Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM, zorganizowaliśmy 11 grup fokusowych, w których wzięło udział 107 osób. Dzięki temu mieliśmy możliwość zrozumienia wyzwań przed którymi grupy wrażliwe stają w ich codziennym życiu, co będzie skutkować wypracowaniem obrazu problemów i możliwych rozwiązań. Będą one stanowić podstawę do opracowania zaleceń politycznych podczas spotkań interesariuszy i ekspertów z sektora publicznego, świata biznesu, środowiska akademickiego oraz organizacji pozarządowych.
Główne wnioski płynące z grup fokusowych:
- Uczestnicy dostrzegali konieczność przeprowadzenia transformacji energetycznej – powszechnie rozumianej jako konieczność zmiany struktury źródeł wytwarzania energii.
- Zdaniem uczestników członkowie grup znajdujących się w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz zagrożonych wykluczeniem nie powinni ponosić kosztów ekonomicznych transformacji energetycznej. Odpowiedzialność finansowa za zmiany spoczywać powinna na instytucjach państwowych oraz Unii Europejskiej.
- W opinii uczestników sprawiedliwa transformacja powinna uwzględniać stworzenie instrumentów wsparcia (zarówno merytorycznego, jak i finansowego) dla osób żyjących w trudnych warunkach.
- Forsowanie kosztownych rozwiązań przez państwa znacznie bogatsze od Polski, bez uwzględnienia ekonomicznych możliwości polskiego społeczeństwa, jest postrzegane jako niesprawiedliwe i potencjalnie prowadzące do zwiększenia różnic w zakresie jakości życia pomiędzy mieszkańcami Polski i innych krajów unijnych.
- Transformacja energetyczna w przypadku Polski powinna zakładać stopniowe odchodzenie od węgla. Zmiany jednak muszą być wprowadzane w sposób ewolucyjny, a nie rewolucyjny i zostać zaplanowane nie w perspektywie lat, ale dziesięcioleci.
